تغییرات فصلی و توزیع فضایی ساقه‏خوار ذرت Sesamia cretica Lederer (Lep.: Noctuidae) در شمال خوزستان

پذیرفته شده برای ارائه شفاهی
کد مقاله : 1245-25IPPC
نویسندگان
1بخش تحقیقات گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، اهواز، ایران،
2موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، بخش تحقیقات حشره شناسی کشاورزی
چکیده
ساقه‌خوار Sesamia cretica Lederer (Lep.: Noctuidae)، یکی از مهم‌ترین آفات ذرت در اکثر مناطق ایران محسوب می‌شود که با تغذیه از ساقه، سالانه خسارت قابل توجهی به این محصول وارد می‌سازد. به منظور بررسی تراکم جمعیت و الگوی پراکنش این آفت، به صورت هفتگی از مزارع ذرت دو منطقه اندیمشک و شوش (استان خوزستان) در طول دو فصل زراعی سال‌های 1401 و 1402، نمونه‌برداری صورت گرفت. جهت شکار حشرات بالغ S. cretica، از تله فرومونی استفاده شد و برای تخمین جمعیت مراحل نابالغ آفت، کل بوته ذرت به عنوان واحد نمونه‌برداری انتخاب گردید. بر اساس جمعیت شب‌پره‌های شکار شده، این آفت بر روی ذرت دارای 4 نسل در سال بود. در هر دو سال نمونه‌برداری، فعالیت آفت در مزرعه از اواخر فرودین ماه آغاز شد. بالاترین تراکم میانگین جمعیت S. cretica در هر بوته، در تاریخ‌های 11 اردیبهشت (425/0±75/1)، 18 تیر (161/1±94/3) و 26 مهر (516/0±4/2) در اندیمشک و 12 اردیبهشت (489/0±76/1) و 29 مرداد (077/0±16/0) در شوش در سال 1401 و در 18 اردیبهشت (382/0±3/1) و 13 مهر (254/0±97/0) در اندیمشک و 9 خرداد (747/0±9/2) و 20 شهریور (214/0±66/0) در شوش در سال 1402، ثبت شد. بیشترین آلودگی آفت در اندیمشک و در سال اول مشاهد شد (0001/0>P؛ 3، 105=df؛ 779/6=F). الگوی پراکنش آفت با استفاده از شاخص‌های پراکندگی (ID)، تجمع (IDM)، گرین (Cx)، مدل‌های تایلور و آیوائو در همه مزارع هر دو منطقه در هر دو سال نمونه‌برداری از نوع تجمعی بود. فقط بر اساس مدل آیوائو، S. cretica، در منطقه شوش در سال 1402 دارای پراکنش تصادفی بود. همچنین، مدل تایلور نسبت به مدل آیوائو به نحو مطلوبتری داده‌ها را برازش نمود. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که S. cretica، به‌دلیل چند نسلی بودن و تراکم بالا، پتانسیل بالایی برای خسارت‌زایی در مزارع ذرت دارد و در این راستا از شاخص‌های توزیع فضایی، می‌توان برای بهبود برنامه‌های نمونه‌برداری در راستای تخمین دقیق انبوهی جمعیت این آفت بهره برد.
کلیدواژه ها
 
Title
Seasonal dynamics and spatial distribution of the corn stem borer Sesamia cretica Lederer (Lep.: Noctuidae) in north of Khuzestan
Authors
Afrooz Farsi, Roya Arbabtafti
Abstract
The stem borer, Sesamia cretica Lederer (Lep.: Noctuidae) is considered as one of the most important corn pests in most regions of Iran, which causes significant damage to this crop every year by feeding on the stem. In order to study the population density and dispersal pattern of this pest, sampling was done weekly from maize fields of Andimeshk and Shush regions (Khuzestan province), during two agricultural seasons of 2022 and 2023. In order to catch of S. cretica adults, a pheromone trap was used and for estimating the population of pest immature stages, the whole plant of maize was selected as the sample unit. Based on the population of captured moths, this pest had four generations per year on maize. In both sampling years, the activity of this pest in the field began in mid of April. The highest average population density of S. cretica per plant was recorded on 1 May (1.75±0.425), 9 July (3.94±1.161) and 18 October (2.4±0.516) in Andimeshk and on 2 May (1.76±0.489) and 20 August (0.16±0.077) in Shush in 2022 and on 8 May (1.3±0.382) and on 5 October (0.97±0.254) in Andimeshk and on 30 May (2.9±0.747) and on 11 September (0.66±0.214) in Shush in 2023. The most pest infestation was observed in Andimeshk and in the first year (F=6.779; df=105, 3; P<0.0001). Based on the indexes of dispersion (ID), Clumping (IDM), Green (Cx), Taylor’s power law and Iowa’s models, the spatial distribution of pest in all fields of both areas was aggregated during the two years of sampling. Only based on the Iowa’s model, S. cretica in Shush in 2023 had a random pattern. Also, Taylor's power low showed a better fit than Iowa’s model. The results of this study showed that S. cretica due to its multigenerational nature and high density had high potential to damage in maize fields and in this regards, the indexes of spatial distribution can be used for improving sampling programs to estimate the population density of this pest, precisely.
Keywords
Pink stem borer, population density, Dispersal pattern, Taylor’s power law, pheromone trap